aacc.gov.mt
GENERAL
X’inhi Dimensja?
Id-dimensja hija kundizzjoni li taffettwa l-moħħ u li normalment hija kronika jew progressiva fin-natura tagħha. Hija terminu ġenerali għal firxa ta’ kundizzjonijiet li jaffettwaw il-memorja, l-abbiltajiet konjittivi u l-imġiba, li jinterferixxu b’mod sinifikanti l-abbilta’ li persuna twettaq attivitajiet tal-ħajja ta’ kuljum. Għalkemm l-età hija l-iktar fattur ta’ riskju magħruf, id-dimensja mhijiex parti normali mil-proċess tax-xjuħija. Minbarra s-sintomi konjittivi, individwi jistgħu jesperjenzaw sintomi psikoloġiċi u ta’ mġiba, bħal imġiba impulsiva, delużjonijiet, alluċinazzjonijiet, aggressjoni, aġitazzjoni, ansjetá u dipressjoni.
Tipi ta Dimensja
Jeżistu diversi tipi ta’ dimensja, bl-iktar waħda komuni tkun il-marda ta’ Alzheimer, li tammonta għal madwar 70% tal-każijiet. Tipi oħra komuni jinkludu d-dimensja vaskolari, id-dimensja Lewy-Body, id-dimensja frontotemporali, u dimensja assoċjata ma’ mard newrodeġenerattiv bħal dak ta’ Parkinson u Huntingtons. Il-vjaġġ ta’ kull persuna bid-dimensja hija unika, iżda ħafna individwi jgħaddu minn progressjoni gradwali, minn sintomi ħfief fl-istadji bikrin għal żieda fl-indeboliment fl-istadji aktar avvanzati.
Sinjali u Sintomi
Id-dimensja fi stadju bikri tista’ spiss tinqabeż jew tiġi d-djanjostikata ħażin, peress li s-sintomi ħafna drabi jiġu meqjusa bħala parti normali tax-xjuħija. Dawn jinkludu telf ta’ memorja riċenti, diffikultà bil-lingwa, diffikulta’ fit-teħid ta’ deċiżjonijiet, u tibdil fil-burdata bħal dipressjoni jew ansjetá. Fl-istadji moderati tal-kundizzjoni, l-individwi jistgħu jsibuha diffiċli jwettqu attivitajiet bażiċi tal-ħajja ta’ kuljum, juru mġiba mhux xierqa, jew jesperjenzaw alluċinazzjonijiet u konfużjoni. Id-dimensja fl-istadju avvanzat twassal għal dipendenza totali, b’nuqqas ta’ memorja severa, telf ta’ mobbilità, u inkontinenza. F’dan l-istadju, il-kura komprensiva ssir essenzjali.
Tiftix għall-Għajnuna
Meta persuna tinnota bidliet sinifikanti fl-attivitajiet ta’ kuljum, għandha tiddiskuti mat-tabib tagħha. Dijanjożi bikrija għandha ħafna benefiċċji. Il-kura tista’ tibda fi stadju bikri flimkien ma’ appoġġ u informazzjoni immedjata. Tagħti wkoll opportunità lin-nies biex jippjanaw għall-futur tagħhom.
Is-Servizz ta’ Sapport għad-Dimensja (Dementia Helpline) jista’ jiġi aċċessat 24/7 għal informazzjoni u gwida billi ċċempel fuq 1771.
Direttorat għall-Kura tad-Dimensja
Id-Direttorat tal-Kura tad-Dimensja twaqqaf fl-2023 taħt il-mandat tal-Anzjanità Attiva u Kura fil-Komunità. L-għan ewlieni tiegħu huwa li jipprovdi tmexxija strateġika fl-implimentazzjoni tal-Istrateġija Nazzjonali tad-Dimensja, sabiex jiġi żgurat li l-persuni bid-dimensja jirċievu l-ogħla livell ta’ kura u appoġġ. Permezz tax-xogħol tiegħu, id-direttorat jimmira li jsaħħaħ il-benesseri, id-dinjità, u l-kwalità tal-ħajja tal-individwi li jgħixu bid-dimensja. Biex jilħaq l-għanijiet tiegħu, id-direttorat jipprovdi diversi servizzi speċjalizzati fosthom id-‘Dementia Intervention Team’ (li jipprovdi sapport fil-komunità wara d-dijanjosi), iċ-Ċentri ta’ Matul il-Jum għal Persuni li jgħixu bid-Dimensja, u l-Helpline tad-Dimensja. Prinċipju fundamentali tad-direttorat huwa l-ħidma kollaborattiva – billi jissieħeb ma’ ħaddiema minn NGOs, u s-setturi privati u volontarji, biex jiġi żgurat li l-Istrateġija Nazzjonali tad-Dimensja titwassal b’mod effettiv. Dan l-isforz kollettiv jippromwovi approċċ koordinat għall-iżvilupp ta’ programmi edukattivi, u għarfien fil-pubbliku, u fl-aħħar mill-aħħar, jappoġġja sistema olistika ta’ kura għall-persuni bid-dimensja u dawk li jieħdu ħsiebhom.
Viżjoni u Missjoni
Id-Direttorat tal-Kura tad-Dimensja jipprevedi soċjetà fejn persuni bid-dimensja u dawk li jieħdu ħsiebhom ikunu mħarrġa, appoġġati u rikonoxxuti bħala membri stmati tal-komunità. L-għan hu li jgħinhom iżommu l-identità tagħhom, ir-reżiljenza u d-dinjità; filwaqt li jkollhom aċċess għas-servizzi li għandhom bżonn biex jgħixu ħajja attiva u ta’ kwalità tajba. Biex din il-viżjoni ssir realtà, id-Direttorat huwa impenjat li jżid il-fehim u l-għarfien pubbliku dwar id-dimensja; jippromwovi strateġiji ta’ prevenzjoni u tnaqqis tar-riskju biex jitnaqqas jew jiġi ddifferit il-bidu tad-dimensja; u jinkoraġġixxi dijanjosi f’waqtha li tkun iċċentrata fuq il-persuna. Hemm ukoll enfasi qawwija fuq il-provvista ta’ kura wara d-dijanjosi li tkun flessibbli, koordinata u ċċentrata fuq il-persuna, sabiex jiġi żgurat appoġġ kontinwu għall-persuni li jgħixu bid-dimensja u dawk li jieħdu ħsiebhom f’firxa ta’ ambjenti.
Strateġija Nazzjonali għad-Dimensja (2024 – 2031)
L-għan ewlieni tal-Istrateġija Nazzjonali għad-Dimensja huwa li ttejjeb il-kwalità tal-ħajja tal-persuni bid-dimensja, dawk li jieħdu ħsiebhom, u l-familji tagħhom, billi jiġu indirizzati l-isfidi ewlenin li bħalissa qed jiġu affaċjati fil-qasam tal-kura tad-dimensja f’Malta u Għawdex, permezz ta’ oqsma ta’ azzjonijiet:
Kura u Benesseri tad-Dimensja
Saħħa tal-Moħħ
Ir-riċerka dejjem torbot aktar id-dimensja ma’ fatturi relatati mal-istil ta’ ħajja li ngħixu. Għalkemm m’hemmx kura, adozzjoni ta’ stil ta’ ħajja sana tista’ tgħin biex jitnaqqas ir-riskju ta’ nuqqas ta’ memorja. L-eżerċizzju regolari jsaħħaħ is-saħħa ġenerali u jnaqqas ir-riskji bħal pressjoni għolja, d-dijabete u l-kolesterol. Dieta bilanċjata u mimlija nutrijenti tappoġġja s-saħħa tal-moħħ u tal-qalb. Li wieħed jibqa’ attiv mentalment u soċjalment—permezz ta’ attivitajiet bħall-puzzles, il-qari jew l-kuntatt regolari ma’ oħrajn —jista’ jgħin biex tinżamm il-funzjoni konjittiva u ittawwal l-iżvilupp tad-dimensja.
Għajxien bid-Dimensja
Dijanjosi tad-dimensja tista’ tkun ta’ sfida emozzjonali, u ġġib magħha sentimenti ta’ dwejjaq u inċertezza. Madankollu, b’appoġġ xieraq, il-persuni jistgħu xorta jgħixu ħajja attiva. Għalkemm m’hemmx kura, mediċini jistgħu jnaqqsu l-progressjoni, u trattamenti mhux mediċinali —bħal rutini, għajnuniet biex itejbu l-memorja u l-empatija—jistgħu jkunu ta’ għajnuna. Il-pjanar kmieni dwar il-kura, il-finanzi u l-bżonnijiet tas-saħħa huwa essenzjali. Id-Direttorat għall-Kura tad-Dimensja jipprovdi riżorsi siewja għall-individwi u l-familji tul dan il-vjaġġ.
Ngħixu Ħajja Tajba bid-Dimensja
Sabiex persuna tgħix kwalità’ ta’ ħajja tajba bid-dimensja dan jinvolvi promozzjoni ta’ indipendenza, kunfidenza u konnessjonijiet. Li jinvolvu lill-individwi fid-deċiżjonijiet dwar il-kura tagħhom isaħħaħ il-fiduċja u l-istima personali. Il-parteċipazzjoni soċjali u l-attivitajiet fil-komunità huma essenzjali għall-benesseri emozzjonali. Hekk kif il-bżonnijiet jinbidlu, il-kura għandha tadatta. Konversazzjonijiet miftuħa u għarfien akbar jgħinu biex jitnaqqas l-istigma u juru li persuni bid-dimensja jistgħu xorta jgawdu ħajja sinifikanti u ferrieħa ma l-għeżież tagħhom.
Jekk għandek xi mistoqsijiet jew għandek bżonn jew sapport, ninkoraġġuk tikkuntattja lid-Direttorat tal-Kura tad-Dimensja. Aħna hawn biex ngħinuk.
Tim ta’ intervent tad-Dimenzja
It-Tim ta’ Intervent għad-Dimensja jipprovdi servizz ta’ sapport fil-komunità għal persuni bid-dimensja u dawk li jieħdu ħsiebhom permezz ta’ assessjar olistiku fid-dar, tfassil ta’ pjanijiet ta’ kura personalizzati li jistgħu jinkludu edukazzjoni, taħriġ, gwida dwar is-sigurtà, u strateġiji biex ilaħħqu mas-sitwazzjoni, segwiti minn ‘follow-ups’ regolari u aġġustamenti skont il-ħtiġijiet tal-persuna. Dan kollu bil-għan li tiġi mtejjba l-kwalità tal-ħajja ta’ persuni bid-dimensja, u jipprovdulhom is-servizzi kollha neċessarji sabiex ikunu jistgħu jkomplu jgħixu b’mod attiv fil-komunità.
Ċentri għal Persuni bid-Dimensja
Iċ-Ċentri ta’ Matul il-Jum għal-Persuni bid-Dimensja, li jinsabu madwar Malta u Għawdex, joffru servizzi speċjalizzati ta’ kura matul il-jum billi jipprovdu attivitajiet terapewtiċi, sapport professjonali, u mistrieħ għal dawk li jieħdu ħsiebhom. Dawn is-servizzi jgħinu biex titnaqqas it-tagħbija fuq dawk li jieħdu ħsiebhom u wrew li jnaqqsu l-istress u jtejbu l-benesseri psikoloġiku tagħhom. Professjonisti mħarrġa u ‘carers’ jiffaċilitaw u jipprovdu terapija u attivitajiet personalizzati li jaqdu l-ħtiġijiet u l-preferenzi individwali filwaqt li jiġu mmaniġġjati l-effetti tal-kundizzjoni.
Telecare on the Move
Is-servizz tat-Telecare on the Move joffri possibilità lill-persuni bid-dimensja, li jibqgħu attivi u mobbli fil-komunità sabiex b’hekk, ma jitpoġġewx restrizzjonijiet żejda fuq il-libertajiet tal-individwi. Dan is-servizz jinkoraġġixxi persuni bid-dimensja biex jibqgħu jgħixu f’darhom stess u fil-komunità.
iSupport għad-Dimensja
iSupport huwa kors imfassal mill-Organizzazzjoni Dinjija tas-Saħħa, għal dawk li jieħdu ħsieb persuni bid-dimensja, inklużi membri tal-familja, qraba u ħbieb. Dan il-programm edukattiv huwa disponibbli onlajn b’xejn.